Hoe werkt een warmtepomp?

Wat is een warmtepomp?

Een warmtepomp is een installatie die warmte onttrekt aan de omgeving (denk aan buitenlucht, ventilatielucht, bodem of grondwater) en deze via een koudemiddelcyclus opwerkt naar een bruikbare temperatuur. Die warmte wordt vervolgens gebruikt voor de verwarming van ruimtes (zoals hallen, kantoren of stallen), warmtapwatersystemen of zelfs procesinstallaties.

De energiebron is grotendeels hernieuwbaar en alleen het aandrijven van de cyclus vereist elektriciteit. Dat maakt het systeem uitermate geschikt voor bedrijven die willen verduurzamen, hun CO₂-uitstoot willen verlagen of willen voldoen aan toekomstige regelgeving rondom gasloos bouwen.

In combinatie met lage temperatuurverwarming, warmteterugwinning of buffering kan een warmtepompoplossing efficiënt en toekomstbestendig worden ingezet in uiteenlopende sectoren.

Hoe werkt een warmtepomp?

Een warmtepomp maakt gebruik van een gesloten circuit met een koudemiddel dat warmte transporteert via vier hoofdelementen. Deze techniek staat bekend als de thermodynamische kringloop en wordt al decennialang toegepast in koel- en klimaattechniek.

Stap	Component	Wat gebeurt er?
1	Verdamper	Het koudemiddel neemt warmte op uit de bron (lucht, bodem, water) en verdampt daarbij.
2	Compressor	Het gasvormige koudemiddel wordt samengeperst. Hierdoor stijgen de druk én temperatuur.
3	Condensor	Het hete gas geeft zijn warmte af aan het afgiftesysteem (bijvoorbeeld water voor verwarming of tapwater). Daarbij condenseert het weer naar vloeistof.
4	Expansieventiel	De druk en temperatuur van het koudemiddel worden verlaagd, zodat het opnieuw warmte kan opnemen in de verdamper.

Deze cyclus draait continu zolang er warmte nodig is. Bij veel systemen is de cyclus omkeerbaar, waardoor dezelfde installatie ook gebruikt kan worden voor koeling. Bijvoorbeeld bij kantoren, datacenters of in agrarische klimaatbeheersing.

Afhankelijk van de situatie wordt gekozen voor verschillende koudemiddelen (zoals R290), bronopstellingen (lucht, bodem, water) en afgiftesystemen. De combinatie bepaalt de efficiëntie, toepasbaarheid en het onderhoudsprofiel van het systeem.

Type warmtepompen

De keuze voor een bepaald type warmtepomp hangt af van de gebouwfunctie, warmtevraag, beschikbare ruimte en gewenste terugverdientijd. De meest gebruikte varianten zijn:

Lucht-water warmtepomp

Een veelgebruikte oplossing voor bedrijfshallen, utiliteit en renovatieprojecten.

• Buitenlucht als bron
• Combineerbaar met lagetemperatuursystemen
• Split- en monoblockvarianten beschikbaar
• Bij lage buitentemperaturen daalt het rendement iets

Toepassingen: magazijnen, kantoren, werkplaatsen, hybride renovatieprojecten

Bodemgebonden warmtepomp

Warmte wordt onttrokken aan de bodem via een gesloten circuit.

• Constante brontemperatuur = stabiel rendement
• Vereist een bodemlus (horizontaal of verticaal geboord)
• Hoog investeringsniveau, maar ook hoog rendement

Toepassingen: nieuwbouw utiliteit, glastuinbouw, langdurige warmtebehoefte

Water-water warmtepomp

Haalt warmte uit grondwater of open bronnen.

• Geschikt voor systemen met WKO-opslag
• Hoge capaciteit en efficiëntie
• Wel vergunningplichtig en afhankelijk van bodemgesteldheid

Toepassingen: datacenters, VvE’s, grote gebouwen, agrarische klimaatregeling

Hybride warmtepomp

Werkt samen met een bestaande gasgestookte ketel.

• Lage investering
• Verlaagt gasverbruik significant
• CV-ketel springt bij tijdens piekbelasting

Toepassingen: bestaande gebouwen zonder volledige lagetemperatuurinstallatie

Ventilatielucht warmtepomp

Gebruikt restwarmte uit mechanische ventilatiekanalen.

• Geen buitenunit nodig
• Beperkt vermogen
• Interessant voor renovaties of tapwaterinstallaties

Toepassingen: appartementencomplexen, sanitaire units, kleedruimtes

Type warmtepomp	Bedrijfshal	VvE	Kantoor	Datacenter	Agrarisch
Lucht/water	✔ Geschikt	⚠ Soms	✔ Geschikt	✘ Niet	✔ Geschikt
Bodemgebonden	⚠ Soms	✔ Geschikt	✔ Geschikt	✔ Geschikt	✔ Geschikt
Hybride	✔ Geschikt	✔ Geschikt	⚠ Soms	✘ Niet	⚠ Soms
Ventilatielucht	✘ Niet	✔ Geschikt	✔ Geschikt	✘ Niet	✘ Niet

Rendement en prestaties

Het rendement van een warmtepomp wordt uitgedrukt in:

• COP (Coefficient of Performance): verhouding tussen geleverde warmte en gebruikte stroom op een bepaald moment
• SCOP (Seasonal COP): gemiddeld rendement over een jaar, incl. temperatuurfluctuaties en deellast

Praktijkwaarden:

• COP tussen 3 en 5 is gebruikelijk
• Voor tapwater (hoger temperatuurtraject) ligt dit iets lager
• Koeling (passief of actief) heeft vaak een lager rendement, maar verlicht de netbelasting in combinatie met buffering of PV-opslag

Wat bepaalt of een warmtepomp geschikt is?

Een warmtepomp werkt alleen optimaal als het hele systeem klopt. Factoren die het rendement beïnvloeden:

• Afgiftesysteem: lagetemperatuurverwarming (zoals vloerverwarming of LT-radiatoren) is een must voor all-electric oplossingen
• Isolatie en gebouwschil: warmteverlies moet beperkt zijn om overdimensionering te voorkomen
• Warmtevraagprofiel: systemen presteren het beste bij gelijkmatige, continue belasting
• Elektrische infrastructuur: piekverbruik en vermogensafname moeten passen bij de netaansluiting
• Ruimte voor installatie: buitenunits, buffervaten of bronleidingen nemen fysieke ruimte in
• Monitoring en onderhoud: remote monitoring en regeltechniek maken het verschil bij langdurig betrouwbaar gebruik

Voordelen en nadelen van warmtepompen

Warmtepompen bieden veel voordelen voor zakelijke gebruikers, vooral bij een constante warmtevraag of verduurzamingstraject. Toch zijn er ook nadelen of technische aandachtspunten die in de afweging meegenomen moeten worden. Hieronder zetten we beide kanten op een rij.

Voordelen

Een warmtepompinstallatie is energie-efficiënt, duurzaam en toekomstbestendig. Voor veel sectoren is het een logische stap richting elektrificatie, zeker bij nieuwbouw of renovatie.

• Hoge energie-efficiëntie

Met één kilowattuur stroom kan gemiddeld drie tot vijf keer zoveel warmte worden geleverd. Dit zorgt voor lagere energiekosten, vooral bij toepassing van eigen opwek (PV).

• Volledig gasloos of hybride inzetbaar

De warmtepomp kan ingezet worden als hoofdverwarming, of als hybride ondersteuning bij bestaande ketels. Dit verlaagt de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen.

• Koeling mogelijk

Veel warmtepompen zijn omkeerbaar. Ze kunnen in de zomer actief of passief koelen, wat relevant is voor kantoren, productieomgevingen of agrarische klimaatinstallaties.

• Toegang tot subsidies en fiscale regelingen

Zakelijke investeringen in warmtepompen komen in aanmerking voor ISDE, EIA of MIA/Vamil. Dit maakt de terugverdientijd aantrekkelijker.

• Lage onderhoudsbehoefte

In vergelijking met gasgestookte installaties zijn warmtepompen relatief onderhoudsarm. Jaarlijkse inspectie volstaat vaak.

• Verlaging CO₂-uitstoot

In combinatie met groene stroom wordt de CO₂-uitstoot aanzienlijk gereduceerd. Dat draagt bij aan ESG-doelstellingen en wet- en regelgeving.

Nadelen

Een warmtepomp is geen plug-and-play oplossing. De installatie moet passen bij het gebouw, het afgiftesysteem en het gebruiksprofiel. Hieronder de belangrijkste nadelen en aandachtspunten.

• Hoge initiële investering

De aanschaf- en installatiekosten zijn aanzienlijk hoger dan bij een traditionele cv-installatie. Zeker bij bodem- of watergebonden systemen.

• Gevoelig voor verkeerde dimensionering

Een installatie die te klein of te groot is, presteert inefficiënt. Dit kan leiden tot onnodig energieverbruik, comfortproblemen of voortijdige slijtage.

• Fysieke ruimte en geluid

Buitenunits kunnen geluid produceren en hebben vrije opstellingsruimte nodig. Bij bodemoplossingen is ruimte voor boringen of horizontale lussen vereist.

• Aanpassingen aan bestaande systemen nodig

Bestaande radiatoren of afgiftesystemen zijn niet altijd geschikt. Lage temperatuurverwarming of buffering is soms nodig voor optimaal rendement.

• Impact op elektrische infrastructuur

Hogere aansluitvermogens of piekbelastingen kunnen invloed hebben op de netaansluiting. In sommige gevallen is verzwaring of peak shaving nodig.

• Niet elk gebouwtype is direct geschikt

In monumentale panden, slecht geïsoleerde hallen of installaties met hoge temperatuurvraag (>70 °C) is aanvullende techniek nodig, zoals boosters of hybride oplossingen.

Conclusie

Warmtepompen zijn een bewezen oplossing voor het verduurzamen van gebouwen en installaties in de zakelijke markt. De techniek is breed inzetbaar: van agrarische toepassingen tot utiliteit, van collectieve systemen bij VvE’s tot industriële installaties.

De werking is relatief eenvoudig, maar een succesvolle toepassing vraagt om een doordachte aanpak: goede dimensionering, geschikt afgiftesysteem, afgestemde regeltechniek en voldoende elektrische capaciteit.

Voor bedrijven die willen elektrificeren, de CO₂-uitstoot willen verlagen of voorbereid willen zijn op toekomstige wetgeving, is een warmtepomp een logische stap. Zeker in combinatie met buffering, monitoring en eigen opwek is het een duurzame en rendabele keuze.

Veelgestelde vragen